Na początku roku w artykule Jowity Prokop pt. „Rozszerzona odpowiedzialność producenta nadal w zawieszeniu, ale jest szansa na wdrożenie systemu kaucyjnego” informowaliśmy Państwa o toczących się pracach legislacyjnych nad wdrożeniem do polskiego porządku prawnego tzw. systemu kaucyjnego. Jednak wszystko wskazuje na to, że jego skuteczne przyjęcie poprzedzi implementacja dyrektywy SUP, czyli Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (ang. Single Use Plastic). W Polsce akt ten funkcjonuje także pod nazwą „Dyrektywa Plastikowa”.
Co prawda dyrektywa SUP powinna zostać transponowana do krajowego porządku prawnego do 3 lipca 2021 r., jednak dopiero 9 marca 2023 r. Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej.
Jakie są cele dyrektywy SUP?
Podstawowym celem dyrektywy plastikowej jest ograniczenie stosowania produktów z tworzyw sztucznych takich jak jednorazowe kubki na napoje z pokrywkami i wieczkami oraz pojemniki na żywność (w tym pojemniki typu fast food).
Ponadto niektóre z jednorazowych wyrobów z tworzyw sztucznych zostaną objęte – zgodnie z unijną dyrektywą – całkowitym zakazem sprzedaży (np. plastikowe słomki, sztućce czy patyczki do balonów).
W celu zredukowania zużycia tworzyw sztucznych ustawa – bazując na założeniach dyrektywy – zakłada roczne poziomy selektywnej zbiórki jednorazowych butelek plastikowych jakie będą musieli osiągnąć polscy producenci napojów w takich opakowaniach. Od 2025 roku będzie to 77 procent, zaś od 2029 wielkość wzrośnie do 90 procent.
Ponadto wedle założeń procedowanej ustawy, przedsiębiorcy wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje będących butelkami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych o pojemności do trzech litrów będą obowiązani do zapewnienia, aby opakowania te (włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych) zawierały udział wagowy wynoszący co najmniej:
- od 2025 r. – 25% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, jeżeli głównym składnikiem tych opakowań jest politereftalan etylenu;
- od 2030 r. – 30% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.
Projekt ustawy przewiduje również, że wykonane z plastiku zakrętki i wieczka do pojemników na napoje do 3 litrów będą musiały być do nich trwale przymocowane. Pojawią się także nowe obowiązki z zakresu prowadzenia ewidencji i sprawozdawczości w zakresie produktów jednorazowych z tworzyw oraz narzędzi połowowych zawierających tworzywa sztuczne.
Opłata za opakowania jednorazowe
Wedle procedowanych przepisów jednostki handlowe i gastronomiczne, w tym przedsiębiorcy pakujący i oferujący napoje lub żywność za pomocą urządzenia vendingowego, po wejściu w życie nowelizacji, będą miały nowy obowiązek: zostaną zobligowane do pobierania – od użytkowników końcowych – opłaty za opakowania jednorazowe z tworzyw sztucznych. Opłata obejmie produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych:
- wymienione w załączniku nr 6 do projektu ustawy, będące opakowaniami, czyli kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka czy też pojemniki na żywność, w tym pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez i inne;
- napoje lub żywność pakowane przez danego przedsiębiorcę w te opakowania.
Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy implementującej dyrektywę SUP, opłata ma na celu zniechęcenie konsumentów do nabywania opakowań jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na rzecz opakowań i produktów z alternatywnych tworzyw lub opakowań i produktów wielokrotnego użytku, a w rezultacie osiągnięcie zmniejszenia ich stosowania.
Stawka opłaty za jedną sztukę opakowania jednorazowego wykonanego z tworzywa sztucznego wyniesie maksymalnie 1 zł, jednakże jej dokładna wysokość zostanie doprecyzowana w rozporządzeniu wykonawczym.
Opłata będzie mogła stanowić całkowity, oddzielny od produktu koszt opakowania albo zostanie ujęta w cenie ustalonej przez jednostkę handlową lub gastronomiczną. Opłata przekazywana będzie marszałkowi województwa (właściwemu wedle miejsca jej pobrania), w terminie do 15 marca roku następującego po roku kalendarzowym, w którym została pobrana.
Obowiązek pobrania opłaty będzie istniał zarówno w przypadku oferowania produktów odpłatnie, jak i nieodpłatnie, zaś nadzór nad przestrzeganiem zasad jej pobierania sprawować będzie Inspekcja Handlowa. Co przy tym istotne, przedsiębiorcy obowiązani do pobierania opłaty będą zobligowani do prowadzenia stosownej ewidencji liczby nabytych i wydanych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych oraz do składania sprawozdania, o którym mowa w art. 73 ustawy o odpadach, czyli rocznego sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami.
Ponadto przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlowe lub gastronomiczne będą mieli obowiązek zapewnienia swoim klientom dostępności w sprzedaży opakowań wielokrotnego użytku bądź opakowań wytworzonych z materiałów innych niż tworzywa sztuczne. Wedle procedowanej ustawy obowiązek zapewnienia alternatywnych opakowań wejdzie w życie 1 stycznia 2024 r.
Produkty zakazane
W celu eliminacji nadmiernego zużycia plastiku unijny prawodawca, a w ślad za nim ustawodawca krajowy, poszedł o krok dalej niż jedynie wprowadzenie nowej opłaty. W załączniki nr 2 do projektu ustawy wymieniono produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, których wprowadzanie do obrotu będzie zakazane. Takimi produktami będą: patyczki higieniczne, sztućce, talerze, słomki, mieszadełka do napojów, patyczki mocowane do balonów czy wreszcie pojemniki na napoje lub żywność i kubki wykonane z polistyrenu ekspandowanego, potocznie nazywanego styropianem.
Opłata za koszty zagospodarowania odpadów
W projekcie ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej przewidziano także rozwiązanie powiązane z mechanizmem rozszerzonej odpowiedzialność producenta (choć oczywiście ROP w pierwszej kolejności powinien mieć na celu ponowne wykorzystanie produktów a nie nałożenie na przedsiębiorców kolejnej daniny publicznej). W załączniku nr 4 do projektu ustawy wskazano produkty, których wprowadzanie na rynek będzie generowało coroczny obowiązek ponoszenia przez przedsiębiorców kosztów związanych z zagospodarowaniem odpadów. Produktami, z którymi będą się wiązać opłaty będą m.in. jednorazowe pojemniki na żywność z tworzyw sztucznych, paczki i owijki wykonane z elastycznych materiałów, pojemniki na napoje o pojemności do trzech litrów, kubki na napoje (w tym ich pokrywki i wieczka), lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego, chusteczki nawilżane, balony, wyroby tytoniowe lub filtry zawierające tworzywa sztuczne.
Maksymalna stawka opłaty wynieść ma:
- 0,20 zł za 1 kg dla (sekcja I załącznika nr 9) lub
- 0,03 zł za 1 sztukę oddzielnie dla każdego rodzaju wprowadzanego produktu, wymienionego w sekcji II i III załącznika nr 9.
Powyższe stawki zostaną doprecyzowane w rozporządzeniu, jednak powinny one odpowiadać rzeczywistym kosztom zagospodarowania odpadów. W przypadku powyższych opłat również funkcjonować będą obowiązki odnośnie do ewidencji i sprawozdawczości, a opłaty przekazywane będę marszałkowi województwa.
Poziomy recyklingu a system kaucyjny
Nadchodzi więc kolejna ważna zmiana związana z produkcją oraz sprzedażą produktów i opakowań, która dotknie nie tylko przedsiębiorców, lecz także – a właściwie przede wszystkim – konsumentów i najprawdopodobniej wymusi zmianę ich zachowań.
Mimo głosów przedstawicieli producentów z różnych branż, do dziś nie nastąpiło wdrożenie mechanizmu rozszerzonej odpowiedzialności producenta i systemu kaucyjnego, które zbliżyć miałyby nas do gospodarki obiegu zamkniętego. Z jednej strony krajowa ustawa implementująca dyrektywę SUP zobowiąże przedsiębiorców do osiągania określonych poziomów wykorzystania opakowań takich jak butelki z tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu w kolejnych procesach produkcji, z drugiej zaś strony nie jest jasne czy producenci będą mieli dostęp do wymaganej ilości recyklatu, niezbędnego do spełnienia nowych obowiązków? Brak systemu kaucyjnego może poważnie skomplikować osiągnięcie ambitnych założeń odnośnie do ponownego wykorzystania tworzywa.
Obecnie ustawa rozpatrywana jest przez Senat. Dopiero po jej przyjęciu przez obie izby Parlamentu trafi do podpisu Prezydenta RP. Wedle aktualnej treści projektu zasadniczo ustawa powinna wejść w życie w terminie 14 dni od jej ogłoszenia, jednak przewidziano wiele odstępstw od tej reguły w odniesieniu do poszczególnych przepisów.
Blog kancelarii Eversheds Sutherland, na którym piszemy o otoczeniu prawnym wytwarzania, sprzedaży, promocji i utylizacji produktów konsumenckich. Omawiamy kierunki zmian w prawie konsumenckim i ich wpływ na biznes m.in. w kontekście "Nowego ładu dla konsumentów" KE. Poruszamy kwestie regulacyjne związane z pełnym cyklem życia produktu - od pomysłu przez wprowadzenie do obrotu, działania promocyjne, dystrybucję, handel międzynarodowy, relacje z konsumentami, w tym sprawy związane z rękojmią, gwarancją i odpowiedzialnością za produkt przez prawo konkurencji, utylizację i recykling produktów oraz zgodność działalności biznesowej z regulacjami i najlepszymi praktykami dotyczącymi ochrony środowiska. Odnosimy się również do zagadnień związanych z prawnymi aspektami doboru marki produktu oraz egzekwowaniem jej skutecznej ochrony. Serwis tworzą prawnicy zespołu Commercial oraz zaproszeni goście.
Zapisz się na newsletter. Zostaw nam adres e-mail, a powiadomienie o nowym wpisie dostaniesz na swoją skrzynkę. Do subskrybentów bloga w pierwszej kolejności trafiać będą również przygotowywane przez nas materiały specjalne.
